Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Oleśnicy przypomina o zwróceniu uwagi na przedłużający się kaszel, który może być sygnałem poważnej choroby zakaźnej. Kaszel to jeden z najczęstszych objawów infekcji dróg oddechowych. Zazwyczaj towarzyszy przeziębieniu lub grypie i ustępuje po kilku dniach.
Jednak przewlekły, męczący, utrzymujący się ponad kilka tygodni może świadczyć o zachorowaniu na gruźlicę – choroby, która kojarzy się z odległą przeszłością, ale wciąż stanowi istotny problem zdrowotny na świecie, a także w Polsce. Według danych Światowej Organizacjo zdrowia (WHO) każdego roku na gruźlicę zapada ponad 10 milionów osób na całym świecie, a z powodu tej choroby umiera od 1,2 do 1,4 mln osób. Gruźlica to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie Mycobacterium tuberculosis, nazywane prątkami Kocha. Odkryta w 1882 roku przez Roberta Kocha. Bakterie przenoszą się drogą kropelkową poprzez wydalanie prątków do powietrza przez osobę chorą podczas kaszlu, kichania czy mówienia.
Nie każda osoba zakażona zachoruje, u większości układ odpornościowy potrafi zwalczać bakterie lub utrzymać je w stanie uśpienia nawet na kilkadziesiąt lat (tzw. gruźlica latentna). Najczęściej występującą postacią gruźlicy jest gruźlica płuc. Zmiany chorobowe mogą jednak lokalizować się w innych narządach m.in. w kościach, nerkach, wątrobie, sercu, węzłach chłonnych, co określane jest mianem gruźlicy pozapłucnej.
Objawy w początkowych fazach rozwoju gruźlicy są mało charakterystyczne, co czyni ją chorobą podstępną i często późno diagnozowaną. Wśród wielu chorych początkowe symptomy gruźlicy są dość skąpe i nie skłaniają chorych do szukania pomocy medycznej. Najbardziej charakterystycznymi objawami gruźlicy płuc są: suchy kaszel utrzymujący się co najmniej 3 tygodnie bez poprawy. W postaci zaawansowanej choroby kaszel staje się mokry i chory odkrztusza wydzielinę z obecnością krwi. Może pojawić się stan podgorączkowy lub gorączka, znaczna potliwość nasilająca się w nocy, osłabienie i łatwe męczenie się, brak apetytu, utrata masy ciała, duszność oraz ból w klatce piersiowej. P
Podstawą rozpoznania choroby jest badanie plwociny w kierunku prątków gruźlicy, badanie rtg klatki piersiowej, by sprawdzić czy występują zmiany w płucach oraz testy immunologiczne (np. test tuberkulinowy). Im wcześniej wykryjemy chorobę tym większa szansa na całkowite wyleczenie i uniknięcie powikłań, ale także eliminacja źródła kolejnych zakażeń poprzez uniemożliwienie szerzenia zakażenia na kolejne osoby. Ryzyko zachorowania wzrastaj u osób z obniżoną odpornością organizmu (m.in. chorzy na nowotwory, cukrzycę, zakażeni HIV), żyjących w złych warunkach sanitarnych, niedożywionych, nadużywających alkohol i nikotyny, mających kontakt z chorymi na gruźlicę. Leczenie gruźlicy wymaga długotrwałej i regularnej terapii lekami przeciwprątkowymi. Przerywanie terapii lub stosowanie nieprawidłowych schematów leczenia sprzyja rozwojowi oporności bakterii na leki, prowadząc do wystąpienia groźnej postaci choroby – gruźlicy wielolekoopornej (MDR-TB), obciążonej dużym ryzykiem niepowodzenia wyleczenia. Należy podkreślić, ze wszystkie działania mające na celu zapobieganie, wykrywanie i leczenie gruźlicy zarówno ambulatoryjne jak i szpitalne są bezpłatne dla wszystkich osób przebywających w Polsce, także dla uchodźców i cudzoziemców.
Wszystkie leki przeciwgruźlicze, również w leczeniu postaci wielolekoopornej są dla chorych bezpłatne. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania gruźlicy jest szczepienie, które zapobiegają przed wystąpieniem ciężkich postaci gruźlicy. W Polsce z zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych obowiązkowym szczepieniem przeciwgruźliczym BCG, objęte są noworodki w pierwszej dobie życia oraz dzieci do ukończenia 15 roku życia. Ważnym elementem zapobiegania jest również szybka diagnostyka, kontrola zakażeń (izolacja chorych, stosowanie zasad higieny, wietrzenie pomieszczeń zmniejszają ryzyko przenoszenia bakterii) oraz prowadzenie działań edukacyjnych podnoszących świadomość zdrowotną społeczeństwa. Biuro Krajowe WHO w Polsce oraz Polskie Towarzystwo Chorób Płuc od dnia 26 września 2025 roku rozpoczęły kampanię społeczną „Zwykły kaszel czy objaw gruźlicy? Sprawdź!” zachęcającą do szybkiej diagnostyki, która ratuje życie.
W przychodniach POZ istnieje, także możliwość skorzystania z Programu Profilaktyki Gruźlicy, skierowany do osób dorosłych, u których dotychczas nie rozpoznano gruźlicy, ale miały bezpośredni kontakt z chorym na gruźlicę lub stwierdzono u nich przynajmniej jeden z następujących czynników ryzyka tj. bezrobocie, bezdomność, uzależnienie od alkoholu lub narkotyków, obciążenie długotrwałą chorobą.
Pamiętaj! Nie każdy kaszel oznacza gruźlicę, ale przewlekły zawsze wymaga diagnostyki. Jeśli utrzymuje się dłużej niż 2 tygodnie lub towarzyszą mu niepokojące objawy, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub pulmonologa. Wczesna diagnoza może uratować zdrowie, a nawet życie.
