Co to jest zachowek?
Zachowek jest jedną z instytucji prawa spadkowego. Jest to uprawnienie, którego zadaniem jest ochrona najbliższych osób dla spadkodawcy. Pod uwagę bierze się tutaj formalne więzy pokrewieństwa, a nie bliskość emocjonalną. Mówiąc najprościej, zachowek jest pewną kwotą, która należy się dzieciom, małżonkowi i rodzicom spadkodawcy bez względu na to, czy zostali oni uwzględnieni w testamencie. Art. 997 mówi o tym, że do zachowku zalicza się poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania czy wykształcenia, jeśli przekraczają one przeciętną normę.
Kto ma prawo do zachowku?
Do zachowku prawo mają osoby spokrewnione formalnie ze spadkodawcą. Są to przede wszystkim dzieci, wnuki, prawnuki, małżonek, a także rodzice. Często zdarza się tak, że spadkodawca był emocjonalnie związany z osobą, z którą nie był formalnie spokrewniony. Jeśli to taka osoba otrzyma spadek, a pominięte zostaną osoby faktycznie spokrewnione, pojawi się prawo zachowku. Standardowe roszczenie pojawia się, gdy krewny zostanie pominięty w testamencie, a jest powołany do spadku przy dziedziczeniu ustawowym.
W kilku sytuacjach można żądać zapłaty zachowku. Dzieje się tak, gdy spadkodawca chce, by majątek został przekazany niektórym spośród spadkobierców ustawowych albo komuś, kto nie jest formalnie z nim spokrewniony. Roszczenie o zapłatę zachowku można kierować w pierwszej kolejności do spadkobiercy, następnie do osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny doliczony do spadku.
Jak oblicza się prawo do zachowku?
Zachowek jest ułamkową częścią udziału spadkowego, który przysługiwalby uprawnionemu, gdyby był on powołany do dziedziczenia. Wysokość zachowku zależy m.in. od wieku uprawnionego. Jeśli jest on trwale niezdolny do pracy bądź małoletni, zachowek wyniesie 2/3 wartości udziału spadkowego. W innych przypadkach wysokość zachowku to 1/3 wartości udziału spadkowego. Pod uwagę bierze się również tzw. substrat zachowku. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku żadnych darowizn, które zostały uczynione przez spadkodawcę przed zawarciem małżeństwa.
Przy ustalaniu podstawy obliczania zachowku uwzględnia się tzw. spadkobierców niegodnych oraz tych spadkobierców, którzy odrzucili spadek, ale nie uwzględnia się tych, którzy się go zrzekli bądź którzy zostali wydziedziczeni.
