Bohaterką odcinka 7 jest Anna Stanisławska - pierwsza polska poetka (około 1652-1700/1701?).
Za pierwszą świecką autobiografię napisana przez Polkę uznaje się utwór Anny Stanisławskiej, opatrzony dość intrygującym tytule: „Transakcja albo Opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685”. Autobiografii tej nie znano aż do czasu, gdy w roku 1893 odkrył ją w bibliotece Publicznej Petersburga Aleksander Bruckner. Autobiografia złożona jest z siedemdziesięciu siedmiu wierszy. Każdy z nich składa się z kilku ośmiowersowych zwrotek.
Transakcja opisuje życie autorki: dzieciństwo, utratę matki, przeprowadzkę do domu babki, do domów kolejnych opiekunów, wykształcenie zdobyte w zakonie dominikanek, małżeństwo ojca, jej trzy małżeństwa (dwa zakończone przedwczesną śmiercią mężów). Ich śmierć, samotność i desperacja przyczyniły się do napisania tego dzieła. Anna Stanisławska Zbąska pochodziła z rodziny magnackiej, związanej od stuleci ze wschodnimi kresami Rzeczypospolitej. Jej ojciec, Michał Stanisławski, był hetmanem Jana Sobieskiego i wojewodą kijowskim.
Jakieś było wtenczas, serce,
I żal wspominać to jeszcze!
Co za myśli twoje były,
Gdy-ć twą młodość wystawiły?
Lepiej, śmierci, byś mię biła,
Gdyś już była umyśliła
Twą kosę włożyć na szyję!
A na cóż ja nędzna żyję!
Anna Stanisławska „Transakcja” (tren 6, w. 17-24)
Pannam, bo męża nie mam, alem przecię żona,
Bo żyje ten, któremum była poślubiona.
Wdo wam, bo męża tracę, a to jest ku wierze
Trudna, żem wdowa, bo śmierć męża mi nie bierze.
To nowina, żem wdowa, a nie przy żałobie,
Że nie mam w trumnie męża zmarłego, ni w grobie.
To cud, żem prawa panna w prawdziwym małżeństwie.
To nieszczęście, żem żona przy swoim panieństwie.
Kto nie wierzy, żem panna, tego będę miała
Świadkiem mego panieństwa, com go panem zwała.
I to za cud niem niejszy potrzeba rachować,
Że był stróżem panieństwu, ten co je miał psować
W irydarzu poetyckim Jakuba T. Trembeckiego (Lwów, 1910), ogłosił prof. Brückner dwa różne wiersze, t. I, s. 116 i s. 117, ponadto w dodatku t. II, s. 369 zamieścił obszerniejszą redakcję pierwszego wiersza z rękopisu Biblj. Jagiellońskiej, nr. 116.
Grażyna Borkowska, Małgorzata Czermińska, Ursula Philips - Pisarki polskie. Od średniowiecza do współczesności. Przewodnik.
Ida Kotowa Anna Stanisławska: pierwsza autorka polska Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 31/1/4, 267-290.
Napisz komentarz
Komentarze